Có phải mô hình Quân Chủ Lập Hiến nào cũng như nhau?
Hôm trước, có thảo luận với bạn về các mô hình quân chủ lập hiến đương đại. Mình có gợi ý sự khác biệt cơ bản ở Anh và Thái Lan.
Sau Cách mạng Anh cuối thế kỷ 17, Hoàng gia Anh đã bị giới hạn hai quyền quan trọng:
1/ Quyền tham gia chính trị; và
2/ Quyền sở hữu tài sản Hoàng gia
Hiện nay, quyền sở hữu tài sản được kiểm soát bởi Quốc hội Anh theo Hiến pháp và các quy định pháp luật hiện hành. Vì vậy, sự kiểm soát này, về nguyên tắc, đã vô hiệu hoá quyền lực của Hoàng gia sử dụng tài sản làm công cụ ảnh hưởng đến chính trị Anh.
Tình huống ở Thái Lan là một câu chuyện khác.
I/ QUYỀN SỞ HỮU TÀI SẢN VÀ QUYỀN LỰC KINH TẾ
Sau cách mạng Siam 1932, Hoàng gia Thái không bị giới hạn về quyền sở hữu tài sản Hoàng gia. Đồng nghĩa, tài sản Hoàng gia không chịu sự kiểm soát của Quốc hội. Từ năm 2018 trở về trước, việc quản lý tài sản và hoạt động đầu tư của Hoàng gia được miễn trừ trách nhiệm về thuế (Sawitta Lefevre, 2018a).
Do đó, mặc dù không trực tiếp can thiệp vào chính trường, sự ảnh hưởng của Hoàng gia đến chính trị Thái Lan vẫn hiện hữu, và tạo ra nét đặc biệt cho bầu không khí chính trị Thái Lan.
Thứ nhất, bằng hoạt động đầu tư hạ tầng, viện trợ; tính chính danh của Hoàng gia trong lòng dân được cũng cố.
Thứ hai, đầu tư vào các tập đoàn kinh tế (nổi bật nhất là Siam Commercial Bank, hay Siam Cement Group). Gần đây nhất là Siam Bioscience sản xuất vaccine AstraZeneca. Trong năm 2018, Hoàng gia Thái nắm giữ 33.30% cổ phần Siam Cement Group, là cổ đông lớn nhất (Sawitta Lefevre, 2018b). Vua Thái cũng là cổ đông lớn thứ bảy của Siam Commercial Bank (Sawitta Lefevre, 2018a).
Thứ ba, thông qua royal warrants (bảo lãnh của Hoàng gia), nhiều doanh nghiệp Thái cũng được tăng tính tín nhiệm, được mở rộng về cơ hội kinh tế. Trong số đó có Central hay CP Group.
Thứ tư, nắm giữ nguồn bất động sản nằm tại các vị trí đắc địa ở Bangkok và các tỉnh thành khác. Chẳng hạn, trước đây toàn bộ Siam Paragon và CentralWorld được xây trên đất thuê của Hoàng gia. Một số sứ quán nước ngoài (kể cả Hoa Kỳ) cũng thuê lại từ Hoàng gia (Thanthong-Knight & Ten Kate, 2020).
Do đó, về mô hình tổ chức, Cục Tài sản Hoàng gia Thái vận hành như một tổ chức viện trợ, kiêm đầu tư.
Với tổng tài sản Hoàng gia tương đương 40 tỷ USD (Reed, 2020), sự ảnh hưởng đến chính trị nội địa là điều dễ nhận ra. Sự lớn mạnh về kinh tế của các tập đoàn nói trên cũng sẽ dẫn đến sự hình thành các nhóm lợi ích.
II/ ẢNH HƯỞNG TƯ TƯỞNG & CHÍNH TRỊ
Hoàng gia Thái là một trong ba trụ cột của bản sắc Thái Lan (cùng với Phật giáo, và Quốc gia). Nếu Quân đội là đại diện cho vũ lực, đàn áp; hay chính trị gia đại diện cho sự tham nhũng, bất tín nhiệm; thì Hoàng gia Thái đại diện cho những giá trị tốt đẹp (Phật tánh), là biểu tượng của sự hàn gắn trong môi trường chính trị bất ổn của Thái Lan. Về đặc điểm này của văn hóa chính trị Thái Lan, tôi đã viết chi tiết trong hai bài:
1/ Người trẻ Thái Lan và giấc mơ dân chủ - https://bit.ly/3QEHkTD
2/ Tư tưởng Vương quyền Phật giáo ở Thái Lan - https://bit.ly/3Bw98oW
Vì vậy, trong các sự kiện như đảo chính, hay bầu cử ở Thái Lan, chúng ta thường thấy hình ảnh các tướng lĩnh quân đội đến cung điện để diện kiến Hoàng gia. Các chính trị gia Thái muốn đảm bảo về uy tín trước dân chúng cũng phải gặp gỡ Hoàng gia.
Sau cuộc đảo chính lật đổ chính phủ Thaksin Shinawatra vào năm 2006, Hội đồng Cơ mật Hoàng gia Thái bị cáo buộc là thế lực gây ảnh hưởng, bởi vì các thành viên Hội đồng khi đó phần lớn là các tướng lĩnh quân đội (Chambers, 2013).
Do đó, dù cũng trên danh nghĩa là quân chủ lập hiến, nhưng sự ảnh hưởng của Hoàng gia Thái đến đời sống văn hóa chính trị quốc gia vẫn khá sâu sắc.
(Photo: AFP)
References
Chambers, P. (2013). Military “Shadows” in Thailand Since the 2006 Coup. Asian Affairs, 40(2), 67–82. https://www.jstor.org/stable/23527229
Reed, J. (2020, October 13). The king’s money: Thailand divided over the $40bn question. Www.ft.com. https://www.ft.com/content/251d8aea-6939-4166-afe6-2df0176e0f8f
Sawitta Lefevre, A. (2018a, June 16). Assets registered to Thai Crown Property Bureau to be held under king’s name. Reuters. https://www.reuters.com/article/us-thailand-king-property-idUSKBN1JC0EK
Sawitta Lefevre, A. (2018b, August 18). Thailand’s king now largest shareholder in Siam Cement Group. Reuters. https://www.reuters.com/article/thailand-king-siam-cement-idUSL4N1V905D
Thanthong-Knight, R., & Ten Kate, D. (2020, December 3). Thai protests target King’s property investments worth billions. Www.bloomberg.com. https://www.bloomberg.com/news/features/2020-12-02/thai-protests-target-king-s-property-investments-worth-billions