Scholz ở Trung Quốc
(Bài viết chỉ thể hiện quan điểm tác giả ở khía cạnh kinh tế)
Ngay trước chuyến công du sang Trung Quốc, sau khi Tập Cận Bình tái đắc cử Tổng Bí thư, trang báo chính trị Politico đã cho đăng một bài báo thể hiện quan điểm của đương kim Thủ tướng Đức Olaf Scholz rằng: Nước Đức, dưới thời của Scholz, sẽ không tách biệt khỏi Trung Quốc, nhưng cũng sẽ không muốn bị lệ thuộc vào ảnh hưởng của nền kinh tế lớn nhất châu Á (Scholz, 2022 - link bài báo nằm trong phần References bên dưới)
Điều gây sốc nhất trong bài viết của chính Scholz đó là ông khẳng định: Thành tựu về an ninh, độc lập, tự chủ của mô hình chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc, dựa trên nền tảng chủ nghĩa Marxism-Leninism là không thể chối cãi.
Luận điểm chính thứ hai cũng quan trọng không kém: Trong trật tự đa cực ngày nay, không có quốc gia nào là "sân sau" của một nước khác (No country is the “backyard” of another). Nước Đức mong muốn thiết lập và mở rộng quan hệ đối tác với tất cả các quyền lực trong trật tự thế giới mới. Đồng nghĩa: Scholz công khai chấp nhận sự thật rằng trật tự thế giới đơn cực dựa trên sự bá quyền của Hoa Kỳ đã kết thúc.
Vai trò và sự ảnh hưởng của Trung Quốc trong thế giới đa cực là sự thật hiển nhiên, không chối cãi. Nhưng đây là lần cực kỳ hiếm hoi, chúng ta chứng kiến sự ghi nhận đó từ một nhà lãnh đạo của một đồng minh thân cận nhất của Mỹ. Trước Scholz, các nhà lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ, Ấn Độ, và gần đây là Saudi Arabia đều có động thái quay lưng với sự áp đặt cứng nhắc của Mỹ trong chính sách với Nga, Trung Quốc. Mới đây, đại hội đồng Liên hợp quốc đã thông qua nghị quyết lần thứ 30 lên án lệnh cấm vận kinh tế của Hoa Kỳ đối với Cuba, với 185/193 phiếu ủng hộ; Mỹ và Israel bỏ phiếu chống, riêng Brazil và Ukraine bỏ phiếu trắng (Al Jazeera, 2022).
Mình đã có phân tích về sự chia rẽ chính trị, và phân hóa giàu - nghèo giữa các thành viên EU (https://bit.ly/3fEph3F); trong bối cảnh đó, quyết định của Scholz và nước Đức có thể dự báo thái độ xoay chuyển của châu Âu: Liên kết với Trung Quốc là sống còn về kinh tế, cũng như khẳng định vai trò của Bắc Kinh trong đối sách với Nga.
Tháp tùng Scholz sang Bắc Kinh là đại diện hàng loạt tập đoàn kinh tế lớn của Đức: Deutsche Bank, BMW, Adidas, BioNTech, Volkswagen, Merck, Bayer, Wacker Chemie, BASF, Siemens... Trong bối cảnh số lượng doanh nghiệp Đức đệ đơn phá sản gia tăng; gần đây là tập đoàn giấy Hakle, và nhà sản xuất thiết bị xe hơi Dr. Schneider (Kraemer, 2022). Nền kinh tế Đức đang phải đối mặt với cả ba cuộc khủng hoảng: địa chính trị, năng lượng, và lạm phát cao kỷ lục trong lịch sử. Hơn nữa, Đức còn phải đóng vai trò "gánh gồng" cho toàn thể Liên minh châu Âu.
Lí do 1: Chi phí năng lượng
Khủng hoảng năng lượng hiện nay có thể coi là nguyên nhân chính. Nhưng chúng ta cần nhớ rằng Đức và châu Âu đang diễn ra quá trình chuyển tiếp trong cơ cấu năng lượng. Do đó về bản chất, trong giai đoạn "quá độ," chi phí nhiên liệu cao là tất yếu, cho dù có hay không có khủng hoảng nguồn cung do cấm vận Nga. Nhập khẩu dầu mỏ và khí tự nhiên từ Mỹ, Bắc Âu chỉ là sự thay thế, chứ không mang lại lợi thế chi phí.
Theo dữ liệu từ S&P Global Commodity Insights, công suất lọc hóa dầu của Trung Quốc dự kiến đạt gần 19 triệu thùng dầu mỗi ngày, có khả năng vượt Hoa Kỳ để dẫn đầu đầu thế giới trong năm nay (Zhou, 2022). Tuy nhiên, để đảm bảo nhu cầu nội địa, Trung Quốc giới hạn xuất khẩu các sản phẩm hóa dầu ở mức dưới 10% năng lực sản xuất (Cheong, 2022). Việc áp đặt hạn ngạch xuất khẩu này, trong nhiều năm, đã tạo điều kiện thuận lợi cho các quốc gia xuất khẩu sản phẩm hóa dầu khác như Hàn Quốc, hay Singapore lấp vào khoảng trống trên thị trường thế giới. Đây cũng là một vũ khí thương mại của Trung Quốc, tuy nhiên, hầu như Bắc Kinh hiếm khi sử dụng phương pháp này, ngay cả trong những căng thẳng quan hệ Trung - Hàn trước đây.
Lí do 2: Điều kiện sản xuất
Điều hiển nhiên thứ hai là hạ tầng công nghiệp, cung ứng, giao thông, cho đến chất lượng nhân lực Trung Quốc đều có đủ. Ví dụ: Giả sử Volkswagen muốn mở rộng sản xuất ở Đông Nam Á, nghĩa là họ phải mở nhà máy không chỉ ở Thái Lan, mà Indonesia, hay Việt Nam - Sự khác biệt về văn hóa, thiếu đồng bộ về hành lanh chính sách và luật pháp, thiếu liên thông về hạ tầng giao thông, mức độ ổn định chính trị khác nhau sẽ là rào cản rất lớn. Đây là bất lợi mà Đông Nam Á chưa thể giải quyết.
Lí do 3: Sự chuyển đổi cơ cấu kinh tế Trung Quốc
Cái lợi thứ ba đó là Trung Quốc đang dịch chuyển cơ cấu sản xuất lên mức cao hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu; cũng như phát triển công nghệ xanh, năng lượng tái tạo. Đây lại là thế mạnh của các doanh nghiệp Đức, và Trung Quốc cũng là thị trường truyền thống của họ.
Lí do 4: Giảm sự lệ thuộc vào USD
Tăng cường quan hệ thương mại với Trung Quốc cũng là một cơ hội để Đức giảm dần sự lệ thuộc vào đồng dollar. Còn về Trung Quốc thì sao? So với các quyền lực lớn trong lịch sử kinh tế, Trung Quốc có một khác biệt: Không tự do hóa tài khoản vốn nhanh chóng. Điều này đã giới hạn sức mạnh của đồng Nhân dân tệ, tính thanh khoản yếu hơn. Tỷ trọng đồng NDT trong dự trữ ngoại hối toàn cầu chỉ 3% so với 60% là USD. Ngay cả khi muốn phế truất vai trò đồng yen, hay bảng Anh trong vị trí "tứ trụ," thì cũng là câu chuyện của vài thập kỷ nữa. Do đó, thương mại hiện là con đường chủ yếu để đồng Nhân dân tệ tăng cường mức độ ảnh hưởng.
(Ảnh: DW.com)
References
Al Jazeera. (2022, November 3). UN General Assembly rebukes US embargo on Cuba. Www.aljazeera.com. https://www.aljazeera.com/news/2022/11/3/un-general-assembly-rebukes-us-embargo-on-cuba
Cheong, S. (2022, June 19). Massive oil refining capacity idle in China as prices soar. Www.bloomberg.com. https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-06-19/massive-oil-refining-capacity-idle-in-china-even-as-prices-soar
Kraemer, C. (2022, September 9). Germany to loosen insolvency rules as energy crisis hits hard. Reuters. https://www.reuters.com/markets/europe/germany-loosen-insolvency-rules-energy-crisis-hits-hard-2022-09-09/
Scholz, O. (2022, November 3). We don’t want to decouple from China, but can’t be overreliant. POLITICO. https://www.politico.eu/article/olaf-scholz-we-dont-want-to-decouple-from-china-but-cant-be-overreliant/
Zhou, O. (2022, April 14). China to surpass US as world’s top refiner in 2022 with 18.8 mil b/d capacity: ETRI. Www.spglobal.com. https://www.spglobal.com/commodityinsights/en/market-insights/latest-news/oil/041422-china-to-surpass-us-as-worlds-top-refiner-in-2022-with-188-mil-bd-capacity-etri