Macro Notes 12/14/2023: Quan hệ Việt - Trung
So với sự kiện nâng cấp quan hệ đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ, thì chuyến thăm của Tập Cận Bình lần này, và tuyên bố chung Việt Nam - Trung Quốc, mình lại không có hứng thú mổ xẻ nhiều.
Bởi vì điều hiển nhiên, hầu như khó có thể đảo ngược được con đường liên kết chặt chẽ hơn. Như đã từng phân tích quan hệ Việt-Mỹ, địa vị đối tác chiến lược toàn diện này cũng không thực sự ảnh hưởng lớn đến quan hệ Việt-Trung.
Rõ ràng, Joe Biden là người có cách tiếp cận khác so với những người tiền nhiệm của ông. Mình vẫn luôn công nhận cụ Biden biết “chơi game” hơn Obama. Cụ mang đến lợi ích kinh tế thiết thực (cho Việt Nam), không như Obama quá sa đà vào tuyên truyền giá trị dân chủ, chủ nghĩa tân tự do, tài trợ cho các mục tiêu tuyên truyền chứ không trực tiếp mang đến lợi ích kinh tế (thanh niên, xã hội dân sự, nữ quyền etc...); và xa rời những đồng minh quan trọng (như Thái Lan). Và, cũng tất nhiên là khác so với cách tuyên bố gây hoang mang của Donald Trump.
Các yếu tố kinh tế khiến cho quan hệ Việt - Trung liên kết hơn, có thể kể đến:
Thứ nhất, quan hệ kinh tế và liên kết chuỗi cung ứng Việt - Trung ở trạng thái sâu sắc chưa từng có. Quá trình nâng cấp công nghiệp của Trung Quốc, và tác động đến Việt Nam như thế nào thì chúng ta vẫn chưa thể đánh giá toàn diện. Tuy nhiên, con đường gần như chắc chắn hiện nay, đó là liên kết theo mô hình: R&D ở Trung Quốc, sản xuất và phân phối ra thị trường toàn cầu tại Việt Nam (và Đông Nam Á nói chung).
Thứ hai, khi tốc độ tăng trưởng ở Đại lục chững lại, thì xu hướng đầu tư ra nước ngoài của các doanh nghiệp Trung Quốc nhằm nắm bắt cơ hội tăng trưởng cao hơn là điều tất yếu. Việt Nam là một trong những sự lựa chọn đầu tư chiến lược, vì tính tương đồng về văn hóa, địa chính trị, và cơ chế quản lý dòng lưu chuyển vốn quốc tế.
Thứ ba, với tình hình kinh tế Trung Quốc hiện tại, việc đầu tư dàn trải cho chiến lược "Vành đai và Con đường," cũng như nguồn lực phát triển khối BRICS là khó khả thi, nếu chỉ đơn phương do Trung Quốc gánh vác. Do đó, việc tái định hướng vào các mối quan hệ chiến lược nhất sẽ phù hợp hơn.
Trong Facebook Story ngày 08/30/2023 của mình về triển vọng Việt Nam tham gia khối BRICS, mình đã nhấn mạnh hai vấn đề:
(1) Việt Nam không vội vàng gia nhập BRICS;
(2) Mâu thuẫn nội bộ của BRICS mà Trung Quốc chưa thể điều hòa được.
Bản chất quan hệ kinh tế Việt Nam - Trung Quốc không đơn thuần phản ánh ý chí chính trị giữa hai nước theo chế độ Cộng sản. Tỉnh thành Đại lục nào có mối quan hệ giao thương đáng kể nhất với Việt Nam? Đó là Quảng Đông, Phúc Kiến, Quảng Tây, Vân Nam - các tỉnh phía Nam nơi mà lịch sử và văn hóa kinh doanh có thiên hướng kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa: động lực đến từ kinh tế tư nhân.
Do đó, phát triển kinh tế tư nhân ở Việt Nam cũng phải tương xứng. Đây vừa là thách thức, vừa là cơ hội. Nhưng về lâu dài, nâng cao năng lực cạnh tranh là tất yếu.
Ví dụ minh họa là, 10-15 năm trước, tiêu chuẩn tuyển dụng nhân sự của công ty trading (kinh doanh xuất nhập khẩu) ở Thái Lan: yêu cầu khả năng giao tiếp ít nhất 03 ngoại ngữ; ứng viên Thái hay quốc tế đều không ngoại lệ. Hầu hết giao tiếp dc bằng Anh, Trung, Nhật. Nhiều bạn có thể nói được tiếng Arab, Malay, hoặc Bahasa Indonesia.
Tương tự, ở các công ty xuất nhập khẩu ở Hàn Quốc, ngoài khả năng giao tiếp bằng Anh, Trung, Nhật; nhân viên Hàn còn có thể nói được một ngôn ngữ châu Âu (Pháp, Đức, hoặc Nga), hoặc tiếng Arab. Hiện nay, thì có sự xuất hiện thêm tiếng Việt.
Việt Nam 2023 vẫn còn trong cơn sốt IELTS; thì chúng ta tự hiểu năng lực cạnh tranh của Việt Nam so với thế giới đang ở đâu, và cách họ bao xa.